داستان خسرو و شیرین را خود شاعر گاهی افسانه و افسون و زمانی حكایت و حدیث و یا داستان نامیده است این منظومه علاوه بر حلاوت داستانی و جنبۀ هنری آن، از نظر بررسی افكار و عقاید فلسفی و اجتماعی – سیاسی شاعر و شناخت كلی هنر و آگاهی وی و در مجموع جهان بینی نظامی در دوره ای طولانی از حیات او اهمیت به سزایی دارد و گاهی آن چنان اوضاع و احوال جامعۀ خود را با رمز و كنایۀ آمیخته به طنز به باد انتقاد می گیرد كه از پشت پردۀ شعرا و بوی نفاق و نفرت و جنگ و جراحت موجود در آن زمان به مشام می رسد.